Qalghach Uvisidiki Qaghilar(1)

[Arxipchi]

 
 
Qaghilar Guruhi
D. Isyan
(Chatma yazmilar)
Tarihimizdin ibretler,  Teshkilatimizdiki Illetler

Resim: (Qaghilar padishahliqi)
1. Siyasiy Oktichilik,  Ammiwiy Alaqilishish torliri
Edibiyat-senet sahaside yeziliwatqan  eserler , sheirlar  obzurchilaning  obzorliri arqiliq  tenqid qilinip,   nazaret qilinip,   yahshi-yaman eserler bahalinip,  okurmenlerning menpeeti qoghdilip, edibiyat-senet sahasining  saghlamliqigha  kapalet qilinidu.
Tijaret sahaside bazaar bashqurush, bajghana, istimalchilar  jemyichiti, mal baha tekshurush orni qatarlik orunlar arqilik tijaretchiler nazaret qilinip, keng istimalchilarning menpeti qoghdilidu. Hetta Hittaydimu  Istimalchilarning  menpeetini qoghdash orunliri bolup, mallarning supiti tekshurulup , mal bahasi control qilinip, tekshurulup turup, istimalchi keng ammining menpeeti qoghdilidu. Bu gherp elliride bir qanun teriqiside tehimu mukemmel halda elip berilmaqta.
Burun kishiler gheywettin qorqatti, gheywet arqilik mehelle- kuylirimizde  yaman illetlerning, ehlaqsizliqning payda bolishi cheklinip  turatti.  chunki mehellilerdiki  kocha dohmushida olturiwalghan yashanghan  ana, achilirimiz, shu mehelimizning kuzetchiliri  we obzorchiliri  idi, mana shularning “gheywetliri” arqiliq  mehellidiki  bezi heddidin eship ketken ehlaqsizliqlar we bashqa nachar illetler tuzuletti we   aldi elinatti .  Nimile bolmisun helqimiz  bu hil gheywetlerdin ehtiyat kilatti, chunki ularda  insap, iza tartish , namus bar idi. Emma chetelldiki wetendashlar ozgurup kettimu? Yaki gheywetning mahiyiti ozgurup kettimu? bilelmidim, chet elde bezi bir qisim kishiler hichnimidin tep tartmaydighan boliwaldi. Iza tartish, namus digenni bilmes bolup ketkendek qilidu.  Tehi undaqlarni arigha elip, namus qilmay dost qilip, torning beshige oltughuzup , resimlerge chushup iza tartmay torlargha qoyup, ozilirining reswaliqini  elan qilishlirigha  nime deymiz?.
Edliye orunliri, qanun, saqchi  we bashqa amanliq, biheterlik orunliri arqilik  jemyet tertipini buzghanlar, omumning menpeetige ziyanliq qilghanlar tekshurulup, bir terep qilininip, jemyetning tench, eminlikige kapaletlik qilinidu.
Saqchi, ediliye orunliri, sotchi, turme digendek qanun tarmaqliri bolmighan, yaki bir az ehtiyat qilidighan qoralliq qanitimu  bolmighian  Uyghurlarning   siyasiy  teshkilatliri,  paaliyetchiliri    Qandaq nazaret qiliniwatidu?  Teshkilatlirimizning ichi tazimu? Helqimizning  teqdirige mes’ul kishilerning wetenperwerliki qanchilik? Helqimizning menpeeti qoghdiliniwatamdu? Teshkilat ichidiki chiriklik, hiyanetchilik bir terep qiliniwatamdu?  Teshkilatlirimiz ichide Hittayning tesiri qanchilik?  Bizde nazaret qilip turidighan bir orun barmu  yoq?  Digenlerni oylap beqishimiz kerek.
 Uyghur teshkilatlirida  choqum oktichi , riqabetchi  bolishi kerek. Chunki obzor  bizning paaliyetchilirimizge tesir qilmaydu, hazirqi teshkilattiki  paaliyetchilirimiz “gheywet”  digenge pisentmu  qilmaydu.  teshkilatlirimizda tehi tekshurup, kuzutup turidighan, we jazalaydighan  musteqil bir orun yoq, boghan teqdirdimu ,  oghrilar saqchilardin kuchluk, motihem  bolup qurulghan ,prinsip intizam digenlerdin mustasna  Uyghur teshkilatliri ichide  ularning hich roli bolmaywatidu , ajizliq qiliwatidu.  Hiyanetchi, , shekilwaz, jan baqti, ikki terepke teng ishlewatqan “dawagerlirimiz” heddidin bek iship ketip baridu. Ular teptartidighan, ehtiyat qilidighan bir ong qanatning teshkilat ichide yaki teshide bolsimu bolmighanliqtin, bu yuzi qelin “dawagerlirimiz” qandaq qilalaysen?  dep qashangliq, qelinliq qiliwatidu.  Dimisimu biz hich nime qilalmaywatimiz, ular qorqqidek  birer qattiq qol teshkilatimizmu yoq.  Undaqta Qandaq qilip teshkilatimizni bu  keseldin , bu nomussizlardin  qutquzup, dawayimizning sapliqigha kapaletlik qilghili bolidu? Buning uchun Uyghur helqining milliy menpeetini asas qilghan oktichilikni tohtatmasliq kerek.  Oktichilik gherp ellirde qollashqa ige, moda bolghan, enenige aylanghan bir hil siyasiy paaliyet.
Bugunki ilim  penning  ilghar  tereqqiyati bolghan tor bet, fasebook, twitter digendek ammiwi alaqilishish torliri arqiliq,  helqimizni terbiyelesh, amma  bilmigenni ammigha ashkarilash , teshkilat ichide yuz beriwqatqan emma tuzetmey, ozini koghdash uchun ettaripigha adem toplap, guruppa boliwelip,  tehimu chongqur yiltiz taritishqa uruniwatqan,  uyghur menpeetige ziyan salidighan illetlerni jamaaetke bildurush arqiliq, jamaetning kuchi bilen bu hiyanetchilerni teshkilattin tazilashni qet’i elip berish kerek.
Demokiratic ellerde bir kishi yaki bir guruppa kishi bir teshkilatning beshida turuwelip, teshkilatni nechche novet, idare qilidighan ish yoq. Eng bolmighanda orunliri almiship turidu. Hetta diktator dep atalghan Rossiyening presedenti Putinmu  ikki nowet wezipisi tugigende ornini bashkisigha berdi. Bizning teshkilatimizning bir nechche kishining kontrolliqida bolghinigha nechche novet boldi. Shunga teshkilatta hich bir islahat, yengiliq , ilgirlesh bolmaywatidu. Bularning ornigha muwapiq  adem yoq bolmighanliqtin  emes, belki yuqarda dighinimizdek, bashqilargha yol qoymaywatqanliqtin shundaq bolup keliwatidu.  Teshkilatta uzaq turup ketken  kishilerning  orunliri  almishishi kerek,  yingi kishiler, yengi idiyeler, Yengi qan qoshulishi kerek, teshkilatlirimiz  islah qilinishi, tereqqi qilishi, helqimizning teqdirini ozgertish uchun, yengi yollarni tepish uchun izdinishi kerek. Erep Baharining Hittaygha  kelishini, Hittayning demokratlishishini chushep olturmay, awwal ozimiz demokratlishishimiz, Erep baharini awwal ozimidin bashlishimiz kerek.  
80-yillarning beshidin  bashlap Uyghurlarning Dunyagha tarqilishi bilen Uyghurlarning  siyasiy dawasi yoqtin barliqqa kelip, kichik, tarqaq, chechilangghuluqtin, zoruyup, birlik ittipaqliq asasida  birliship birlikte paaliyet qilidighan,  bir  merkezning yetekchilikide paaliyet elip baridighan boldi. Bu intayin yahshi bir yuksulush, tereqqiyat. Hemmiz buningdin hursen.    Lekin, Teshkilatimizning tuzulme kurulmisining kuchluk  bolmasliqi, yaki hesap -soraqning yoq bolishi  teshkilat ichide chiriklikning yiltiz tartishigha , yamrishigha  purset  bermekte.  Uyghurlarning hazirqi aldinqi qatardiki teshkilati DUQ ning mushu 2-3 yilliq ehwaligha bir nezer salsaq, DUQ ichide chiriklik, hiyanetchilik, ehlaqsizliq intayin eghir.  DUQ ichide Guruppawazlik intayin eghir bolup, qargha qarghinining kozini choqimasliq prinsipi bilen,   Kona  hiyanetchi, chirik qaghilar  bir guruppa boliwelip, yengi kishilerning, yingi idiyening , yengi qanning teshkilatqa  qoshulushigha  tosqunluq  qilmaqta.  DUQ ta nechche novet turghan bu kona qaghilarning kallsining, iqtidarining bari shunchilik,  ularning bilidighini shunchilik.    ularning hazirghiche qilghan paaliyetlirige rehmet diyish bilen birge, Emdi ularning orunlirini yashlargha, yengidin yetiship chiqiwatqan , yengi idiyediki zatlargha  otunup beridighan wahti kelgenlikini tartinmay diyishimiz kerek.  Teshkilatimiz islah qilinishi, yengiche yollarni, strategiyelerni izdinishi kerek. Reislik, muawin reislik, katipliq ulargha ata-anisidin miras qalghan, mengguluk mensep bolmasliqi kerek. Bashqilarghimu purset berilishi kerek. Shundaq qilghanda kimning idiyisi, pikri, we ishining toghriliqini, we kimning sapliqini bileleymiz.  Hem kimning iqtidarliq ikenlikini bayqiyalaymiz.
Dunya weziyiti, wetinimizning we helqimizning weziyiti kunde ozgurup turiwatidu, helqimizning kelechigi heterlik terepke ketip barmaqta, emma  Uyghurlarning birlikke kelgen  teshkilati bolghan DUQ  ta hich qandaq bir stratigiye yoq,  10 yil burun teshkilat qurulghanda nime diyilgen bolsa, bugun yene shu gep, ozgirish yoq, hetta ozgertkisimu  yoq.    Uyghur helqining menpeetige heqiqi koyinidighan, bugunki we kelechektiki weziyetni kuzutup, dunya siyasitining ozgirishige mas halda siyaset elip baralaydighan, Uyghur helqi ichidiki milletchi, dinchi, we liberal iddiyidiki kuchlerdin muwapiq paydilinip, toghra bir siyaset , stratigiye belgilep, helqimizni yetekligidek  sewiyede birer kishi yoq.  Reis, lidierlirimizning hali shu bir birining ulini kolash, bugun Munichta ittipaqlashtuq dep hetme quran oqup, dua qilip elan qilghan  birlik hitapnamisi  Washingtongha qaytip barghuche buzulup ketip baridu. Washingtonda bundin keyin ittipaq otimiz dep yighlap, yalwurup turup qilinghan wediler Munichqa  kelipla esidin chiqip, yene kona tutqaq kesili boyiche  her olturushta  uni buni kolash, chishlesh bilen boliwatidu. Rehberlirimizdin renjip ketishningghu hajiti yoq, chunki ularning  siyasiy we mediniyet  sewiyesi  shunchilik  , ehlaqi,  mijez- hulqimu shunchilik, bari shunchilik iken.  Emma gal pichaqta mal boghuzlap, malni haram qilghandek, bu sapasiz kishilerning   menmenchilik, shehsiyetchiliki , ichi qoturliqi   helqimizning menpeetige ziyan kelturmesliki kerek.  Nechche on yilda bir  kelidighan  pursetler yene qoldin ketip, Uyghur helqige uwal  qilinmasliqi kerek .  
Hazir DUQ ta bashqlarning pikirlirige, koz qarashlirigha  hormet qilmaydighan yengi  iddiyelerni qobul qilmaydighan, ozlirini  nahayiti usta siyason, Uyghurlarning serhilliri  deydighan   qarghilar guruhi   bar. Ularning kuni ozi bilen pikir perqi bar kishilerni qandaq yoqitishning pilan-charilirini tuzush bilen aldirash .  Bular ozliri  bilen mijezi, pikri ohshimighan, ozlirining bolmighur herketlirini, qiliqlirini, hiyanetlirini, jan baqtiliqlirini  qollimighan,  ular nime dise maqul dep, ulargha egeshmigen  her qandaq  kishining qilghan sozi, ishlirining qanchilik toghra bolushidin qet’i  nezer,  u kishining pikrini we qilghan ishini qollimaydu. Eksinche uni yoqitish uchun herket qilidu. Dunya boyiche telefon qilip, Uning-buninggha yaman gepini qilip, bashqa sepdashlagha yaman korsitisitip, u kishilerni sesitish herkiti elip baridu.  Bu qaghilar guruhidikiler   bir yerge berip, birer chetellik erbap bilen korushup bir parche resimge chushuwalsa shuni ghelibe, tutiya bilip, dosliri arqiliq torlarda elan qilghuzup, bolmighanda ozini ozi elan qilip, Uyghur jamaatige qaltis ish qiliwatqanliqini namayen qilip, uning hoshalliqida uch kun piwe-sharap ichip meshush  yurmekte.  Helqimizning bugunki hali qandaq? Biz nime qilduq?  Nime qiliwatimiz? Dawayimizda helqimizning derdige derman bolghidek birer ish boliwatamdu?  Deydighandin  birsi  bu guruppida yoq. Mushundaq soalni birsi otturigha qoysa, etisidin bashlap yoqitish obekti bolidu.
Hazir DUQ ta reislik temasidiki kishilerning  hazirqi reisni istipagha zorlishi  kucheymekte,  DUQ ning ichi ziddiyetke toshaq bir dewr, DUQ ichi yeqinda eghir bir kirisizqa petip qalidu, ichidin chek ketip baridu. DUQ  parchilinish terepke ketip baridu
 Tor betlerde Teshkilatlirimiz ichide saqliniwatqan mushundaq  bezi na-toghra ishlarni kopchilik bilen ortaktilshish meqsitide bir nersiler yezilsa , derhalla HITTAY ning ishpoyini digen qalpaq keydurulidu. Tor bashkurghuchilar arqiliq derhal eliwetidu.  Emma Hittay bu men dimekchi bolghan we buningdinmu muhimraq uchurlarni oz wahtida elip bolup, uninggha qarshi tedbirlirini qollinip bolghan, DUQ ning  yuqiri derijilik rehberlirining bugun ettigen echilghan yighini,  shu kuni kechte Wahington, Munich, Totonto, Istambul jamaiti arisida hikaye, yomur bolup yuruydu. DUQ ning ichi buzuq.  Dunyadiki kuchluk dowletlerning biheterlik tarmaqlirighiche singip kirgen Hittay biheterlik hadimliri, temi yoq  baghdek , hich bir biheterlik tedbiri, chariliri, intizamliri bolmighan, hetta bir kacha tamaq, bir botulka piwa, bir romka haraqqa dum chushidighan Uyghurlar yighilghan DUQ tek bu teshkilatta yoq dep, kim eytalaydu??
Mening    yazmaqchi bolghinim awam helq uqmighan, emma uqushqa tegishlik  men ozum korgen, anglighan uchurlardur.   Mening buni yizishtiki meqsidim : Chetelde yashawatqan barliq Uygur wetendashlarni  bizning dawayimizda yetekchi orunda ketip barghan DUQ qa sahip chiqishini, teshkilattiki kishilerni her zaman  nazaret kilip turishini, kuzutup turushini, ulardin hesap-soraq elip turishini, bu arqiliq, teshkilat ichide uzundin beri bikiniwalqhan  hiyanetchi, chiriklerni tonup yetishi we teshkilatimizning tuzulmisini chingitish uchun yardemde bolishini umud kilmaqchi. Yene bir tereptin Teshkilatimizning , dawayimizning tizgini kimde, kimler bizge wekillik qiliwatidu? Bu kishiler qandaq kishiler, sapliqi qanchiliq, tarihtiki kishiler bilen nime perqi bar, ular Uyghur helqining menpeetige  heqiqi wekillik kiliwatamdu? Yaki qandaqtur bir shehslerning kontrolliqigha chushup qelip, melum dowletlerning menpeeti uchun kozur bolup qeliwatamdu? yaki bir nechche kishining  dawa qilish arqiliq jan baqidighan, yighin bahanisi bilen u dowlet bu dowletke berip, seyle sayahet qilidighan bir orni bolup qaldimu?   Digendek bir qaqnche soallargha barliq oqurmenler bilen bille jawap tepish.
 Belkim beziler sen buni yazidighan kim iding? Sanga bu hoquqni kim berdi? Diyishi mumkim.  
Jawabim: men bir Uyghur, Uyghur millitining bir perzenti bolaraq wetinimge munasiwetlik her qandaq ishlargha millitimning menpeetini asas qilip turup, arilishish, soz qilish hoququm bar.
oqurmenlerning bu yazmamni toghra tapsa bashqa torlarghimu kochurup qoyishini umid qilimen.  Yazmamda diyiliwatqan bezi uchurlardin bezi “rehberlirimiz” biaram bolishi mumkin.
Hazir bar bolghan tor betliri melum kishiler teripidin bashqurulup, noqul halda melum kishilerni mahtash, bashqilirini tillash, chushurush, sesitishni asas qilidu. Bizge oz koz qarashlirimizni erkin otturigha qoyalaydihgn Musteqil, biterep  bir tor beti bolishi kerek.  
Men qandaqtur Rabiye hanimning  Totonto, Munichtiki  zakas yazghuchisi emes, we Erkin Aliptekinning terepdaridiki Munich we Washingtondiki  birlirimu emes. Men  Uyghurning teqdirige  yuqarqilardinmu bekrek kongul bolidighan, echinidigan  sap  Uyghurlarning bir wekili.  Mening kimlikimni surushturup bu kimdu ?  dep uning buningdin guman qilip, uni buni orunsiz haqaretlep yurmey, mening nime diginimni we nime dimekchi bolghinimni surushte qilishinglarni umid qilimen.
(dawami bar)
Kelerki tema:
2. Bizning inqilabimiz , Rehber, Liderlirimiz